Fiyat endeksi nedir?

Paranın değerindeki değişmelerin ölçülmesi yani enflasyon oranının hesaplanması, enflasyon sorunun boyutunu görebilmek, enflasyon oranını azaltıcı politikaların başarı şanslarını değerlendirmek bakımından gereklidir. Bu ölçme fiyat endeksleri yoluyla yapılmaktadır. Fiyat endeksleri, fiyatlardaki ortalama değişiklikleri ölçmeye ve böylelikle (Fiyatlar yükseldiğinde) paranın satın alma gücündeki düşüşü göstermeye yaramaktadır.

Hemen hemen bütün ülkelerde fiyatlar genel düzeyini ölçmek için;

Toptan Eşya Fiyatları Endeksi (TEFE):

Toptan Eşya Fiyat Endeksi’nin kısaltılışı olan TEFE Türkiye İstatistik Kurumu tarafından (TÜİK) hesaplanmakta olan endekstir. Toptan Eşya Fiyat Endeksi. Değişimi aylık ya da yıllık enflasyon rakamının belirlenmesinde kullanılır. 2005 yılından itibaren Devlet İstatistik Enstitüsü DİE, Toptan Eşya Fiyat Endeksi'nin yerine Üretici Fiyat endeksi ÜFE'yi kullanmaya başlamıştır.

Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE):

TÜFE (Tüketici fiyatları endeksi) tipik bir tüketicinin satın almakta olduğu belirli bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarında oluşan ortalama değişimleri göstermeye yarayan endekstir. Yıllık enflasyon oranlarındaki değer değişimi ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. TÜFE, İstatistik bilimindeki indeks sayılar ile hesaplanmaktadır. Belirli bir yıl seçilir ve arından seçilen yıl temel yıl olarak baz alınır. , Karşılaştırılan dönemler arasındaki toplam ya da fark, belirli bir gelire sahip olan bireyin satın alma gücünün azalıp azalmadığı konusunda ekonomistlere fikir verir.

Milli Gelir Deflatörü

olmak üzere üç tip fiyat endeksi hazırlanmaktadır.

TEFE ve TÜFE nasıl hesaplanır?

TÜFE yani Tüketici Fiyat Endeksi hesaplamaları, ülke genelindeki tüketim mallarını kapsıyor. Gıda ürünlerinden ender tüketilen mallara ve sosyal harcamalara kadar her şeş TÜFE kapsamında değerlendiriliyor. Hesaplama yapmak için ise belli bir dönemin baz alınması gerekmektedir. TÜFE hesaplamalarında istatistik verilerinden yararlanılır.

TEFE hesaplamalarında ise ekonomik çalışma alanları ve sanayi kolların olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. TEFE’de ürün rafa gelmeden önceki fiyatı hesaplanmaktadır. TEFE’deki artışlar kısa bir süre sonra TÜFE’de de artışları meydana getirmektedir.

Fiyat Endeksleri Nasıl Hazırlanır?

Bir fiyat endeksinin amacı fiyatlarda ortaya çıkan ortalama değişikliği ölçmektir. Endeksin bütün fiyat değişimlerini ölçmesi mümkün değildir. Dolayısıyla fiyatları derleyenler, ortalama bir ailenin bütçesindeki harcamaları içerecek şekilde mallardan temsili bir örneklem oluştururlar ve malların fiyatlarındaki değişmeleri izlerler. Birinci yıl (Baz olarak alınan yıl) için her tekil fiyat, nispi fiyat olarak bilinen 100 ile tespit edilir.

İki çeşit endeks türü bulunmaktadır:

Sabit Esaslı Endeks:

Sabit esaslı endekste belirli bir dönem veya belirli bazı dönemlerin ortalaması esas kabul edilip, serinin bütün değerlerini bunun yüzdesi olarak göstermesiyle elde edilen endekse sabit esaslı fiyat endeksi denir.

Zincirleme Esaslı Endeks:

Zincirleme Esaslı İndeks birden fazla mal veya hizmet kaleminin fiyat, miktar veya kıymetindeki değişme incelenmek istendiğinde zincirleme endeksten faydalanılır.