Türkiye'de döviz ve ihracat ilişkisi
Ülkemizde döviz kurlarının ihracat oranları ile olan ilişkisine gelin hep birlikte yakından göz atalım.
Düşük döviz kurunun ihracatı artıracağı konusunda yerleşik bir düşünce vardır. Gerçekten iç piyasada Türk Lirasının değeri düşünce 100 birim mal alan ve bunun karşılığında 100 birim ödeme yapan ithalatçı ülkeye satın aldığı mal karşılığını ödeyerek ülkemize döviz girişi sağlamış, malı ihraç eden ihracatçı ise ülkemizin döviz kazanmasına aracı olmuştur. Öte yandan Türk Lirasının belli başlı dövizler karşısında değer kaybetmesi durumunda da bu sefer 100 birim malı daha düşük miktarda döviz ödeyerek alan dış alıcı malın bedeli olarak Türk Lirasının değer kaybına göre daha az döviz ödeyecektir. Türkiye, yıllar itibariyle ihracat verileri incelendiğinde son dört yıldır aslında yerinde saydığı görülebilir.
Ticaret Bakanlığının verilerine göre;
2017 - 157.094 Milyon Dolar
2018- 168.088 Milyon Dolar
2019- 180.333 Milyon Dolar
2020- 169.658 Milyon Dolar
Buna göre 2018 yılı ihracat tutarımız 2017 yılına kıyasla yüzde 7 artarken, 2019 yılında ihracat 2018 yılına kıyasla yine yaklaşık yüzde 7,2 oranında artmıştır. 2020 yılında pandeminin etkisi ile olarak ihracat miktarının düştüğünü olağan üstü durum olarak kabul etsek bile önceki yıllardaki ihracatın beklenen düzeyde gerçekleşmediği görülebilmektedir. Öte yandan aynı yıllarda Merkez Bankası dolar kurunun gelişimini incelediğimizde;
2017- 3,6477
2018- 4,8134
2019- 5,6704
2020- 7,0049
Burada görüleceği üzere 2018 yılında bir önceki yıla kıyasla ortalama yüzde 31, 2019 yılında bir önceki yıla kıyasla yüzde 18 değer kazanırken bu oran 2020 yılında yüzde 23,5 olarak gerçekleşmiştir. İhracat oranları ve döviz kurunun karşılaştırılmasında ihracat artışlarında yaşanan artışın döviz kurlarının artışının gerisinde kaldığı görülmektedir. Bu da gösteriyor ki döviz kuru arttığı halde ihracat rakamlarının artmadığı çok net olarak görülmektedir. İhracatın ithalattan bağımsız olmaması, alıcı ülkelerin mal fiyatlarında pazarlık etmesi gibi olumsuzluklarda ihracat tutarlarının düşmesine sebep olmaktadır. Bu bağlamda döviz fiyatlarındaki artışın ihracat miktarlarında artış doğuracağı pek gerçeği yansıtmamaktadır. Ancak rekabetçi kur ile ihracatta ivme kazandığımız görülüyor. İhracat ekonomideki sıkıntıyı çözmez ama cari açığın döviz kazandırıcı işlemler cari açığın düşmesine yardımcı olmaktadır.
