Kambiyo nedir?
Bir çoğumuzu yakından ilgilendirmekte olan kambiyo kavramına ve kambiyo çeşitlerine gelin hep birlikte göz atalım.
Kambiyo senetleri, kıymetli evrakların sahip olduğu tüm özelliklerine sahip şekilde alacak hakkı veren kıymetli evraklar olarak tanımlanabilmektedirler. Türk Ticaret Kanunu’na göre kambiyo senetleri, poliçe, bono ve çek olarak sıralanabilir. Kambiyo senetlerinin her biri aşağıda sizler için sıralamış olduğumuz özellikleri taşımaktadırlar.
- Kambiyo senedi ile bir alacak-borç ilişkisi kurulmaktadır bu sebepten dolayı kambiyo senedi
sahibine alacak hakkı veren bir evraktır.
- Emre yazılı senet sınıfında yer almaktadırlar.
- Ödenmesi için senedin ibrazı gereklidir. (Senet kaybolursa, senetten doğan hak kaybedilir)
- Kambiyo senetleri üzerindeki imzaların ve beyanların bağımsızlığı ilkesi bulunmaktadır.
- Kambiyo senedini imzalayanlar, kefil sıfatı ile imzalamış dahi olsalar borçtan sorumlu olurlar.
- Kıymetli evraklar, şekil şartını sağlamak zorundadır. (Türüne göre TTK’da tanımlandığı şekliyle basılmış olmalı ve gerekli açıklamaları içermeleri, kanunda belirtildiği zaman içinde karşı tarafa teslimi vb. olmak üzere.)
- Kıymetli evraklar uluslararası bir nitelik taşımaktadırlar.
Poliçe:
Poliçe belirli bir şahıs emrine, başka bir kişiye verilen ödeme yetkisini kapsayan bir senettir. Poliçe üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Poliçe senedini düzenleyen taraf bir tarafa borçlu iken diğerinden alacaklıdır. Poliçeyi düzenleyen alacaklı olduğu kişiye hitaben düzenlemiş olduğu senedi borçlu olduğu kişiye teslim eder. Borçlu senedi kabul ettiğinde düzenleyici aradan çekilmiş olur. Borçlu isterse borçlarını düzenleyiciye ya da diğer alacaklıya ödemekte serbesttir. Sigorta poliçeleri buna güzel bir örnektir.
Poliçenin yasal mevzuattaki özelliklerini sizler için sıralamamız gerekirse:
- Poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren taraf: Keşideci
- Poliçeyi ödeyecek olan taraf, gerçek kişi: Muhatap
- Poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek taraf: lehdar
- Poliçeyi düzenleyenin (keşideci) hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır.
- Keşidecinin muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Keşideci poliçe düzenleyecek ve muhatabın da kabul etmesiyle aradan çekilmekte, muhataptan kendine olan borcundan poliçede yazdığı tutar kadarını kendinin borcu olan lehdara ödemesini istemektedir.
Bono:
Bono, borçlusu tarafından imzalanarak alacaklıya verilmiş olan belirli bir meblağ paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari belgeye verilen isim olarak öne çıkmaktadır. Bono üzerinde alacak-verecek ilişkisini tanımlayan cümle “ödeyiniz” şeklinde değil, “ödeyeceğim” şeklinde biter. Dolayısı ile bono bir ödeme vaadidir. Bono vadeli işlemlerde kullanılan bir senet türüdür. Bonoda da iki taraf bulunmaktadır:
Borçlu (muhatap): Bono bedelini ödeyecek taraftır.
Alacaklı (lehtar): Bono bedelini tahsil edecek taraf ya kişidir.
Çek:
Çek bir bankaya hitaben yazılmış olan ve Türk Ticaret Hukuku’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş, ödeme emri niteliğinde olan kıymetli bir evrak olarak tanımlanabilmektedir. Günümüzde çekler barkodla yapılmakta ve gelişen teknoloji sayesinde çeklerle yapılmakta olan işlemler gün geçtikçe daha da güvenli bir hale gelmektedir.
Çeklerde esas olarak üç taraf bulmaktadır. Bunlar:
- Çeki düzenleyen taraf: Keşideci
- Çeki ödeyecek banka şubesi: Muhatap
- Çeki elinde bulunduran: Hamil
- Çeklerin, hamiline düzenlenen banka çekleri, yabancı para cinsinden çekleri, maaş çekleri, ABD hazine çekleri, seyahat çekleri gibi tipleri vardır. Çek yazarak ödeme yapma alışkanlığı özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde son derece yaygın olarak gözlemlenmektedir. Amerikalılar bazen günlük alışveriş için bile çek kullanmaktadırlar.
